Thoái hóa điểm vàng (thoái hóa hoàng điểm) là một trong những căn bệnh khá phổ biến hiện nay chiếm tới 8,7% dân số thế giới. Ở các nước công nghiệp, đây là nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa ở những người lớn tuổi.
Dự đoán năm 2021 có khoảng 196 triệu người bị thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác. Một con số đáng báo động đúng không?
Thoái hóa điểm vàng là một bệnh rối loạn về mắt ảnh hưởng đến khả năng nhìn và thường gặp ở những người lớn tuổi. Nếu bạn đang tự hỏi rằng có phương pháp nào điều trị căn bệnh này hay không thì đừng bỏ qua bài viết này của Tuyết đến bất ngờ nhé!
Thoái hóa điểm vàng là gì?
Thoái hóa điểm vàng là một căn bệnh ảnh hưởng đến võng mạc – một lớp ở phía sau nhãn cầu được tạo thành từ các tế bào nhạy cảm với ánh sáng. Tình trạng này cũng được gọi là thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác (Age-related macular degeneration – AMD) và có thể gây ra các vấn đề cho thị lực trung tâm (central vision), là vùng thị lực giúp nhìn rõ vật thể.
Chịu ảnh hưởng từ tình trạng này, hình ảnh hoặc tầm nhìn rõ ràng trước đây có thể bị mờ đi. Một số cá nhân cũng có thể thấy các điểm tối có xu hướng ngày càng lớn dần. Mặc dù thoái hóa điểm vàng có thể khiến việc thực hiện một số hoạt động nhất định trở nên khó khăn hơn, nhưng việc mất thị lực hoàn toàn khó xảy ra.
Điểm vàng là một điểm nhỏ bằng cỡ chữ o (font size 12) nằm tại trung tâm võng mạc ở phần sau nhãn cầu. Bình thường, điểm vàng có chức năng giúp mắt nhìn rõ ở vùng trung tâm của ngoại vật, và giúp mắt nhìn rõ chi tiết cũng như màu sắc. Qua ảnh hưởng của tuổi đời, dinh dưỡng, nếp sống, và môi trường, điểm vàng có thể bị thoái hóa.
Do đó, thị lực của mắt sẽ suy giảm từ tạm thời đến vĩnh viễn. Tình trạng thị giác này thường ảnh hưởng đến người cao tuổi và là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây mù một phần ở những người từ 60 tuổi trở lên.
Phân loại bệnh thoái hóa điểm vàng
Thoái hóa điểm vàng được phân ra thành hai dạng chính – thoái hóa điểm vàng thể khô (AMD thể khô) và thoái hóa điểm vàng thể ướt (AMD thể ướt).
Thoái hóa điểm vàng thể khô
Đây là dạng bệnh thoái hóa điểm vàng phổ biến nhất, chiếm 85-90% các trường hợp và hầu hết những bệnh nhân bị thoái hóa điểm vàng đều khởi phát bệnh ở dạng khô.
Đây là tình trạng xảy ra khi các mạch máu bên dưới điểm vàng trở nên mỏng và giòn. Các tế bào nhạy cảm với ánh sáng trong điểm vàng bị thoái hóa và teo đi, khiến thị lực trung tâm của mắt mờ dần. Khi AMD thể khô trở nên nghiêm trọng hơn, thị lực trung tâm xuất hiện một vết mờ.
Theo thời gian, nó sẽ khiến nhiều tế bào điểm vàng bị tổn thương, gây mất thị lực. AMD thể khô thường ảnh hưởng đến cả hai mắt, tuy nhiên mất thị lực có thể chỉ xảy ra với một bên mắt trong khi mắt còn lại không bị ảnh hưởng.
Loại này thường phát triển dần dần, và không có cách chữa trị cho nó. Tuy nhiên, các bạn có thể cố gắng sử dụng các biện pháp điều trị để đối phó với nó.
Thoái hóa điểm vàng thể ướt
Nó còn được gọi là AMD mạch máu và thường xảy ra khi các tế bào máu bất thường nằm sau võng mạc (mô nhạy cảm ánh sáng nằm ở đáy mắt) bắt đầu phát triển dưới điểm vàng. Sự phát triển này có thể khiến máu và chất lỏng bị rò rỉ dưới hoàng điểm (vùng chức năng của thị lực trung tâm).
Những mạch máu này rất mong manh, nó thường bị rò rỉ máu và chất dịch. Máu và dịch sẽ gây tổn thương cho điểm vàng bằng cách phá vỡ và đẩy lên khỏi vị trí bình thường ở đáy mắt.
AMD ướt có hậu quả nghiêm trọng hơn AMD khô vì nó cũng có thể dẫn đến mất thị lực nghiêm trọng và tiến triển rất nhanh. Một triệu chứng sớm của AMD thể ướt là khi nhìn đường thẳng (cạnh cửa hay rèm cửa sổ), mắt sẽ thấy được những đường lượn sóng.
Nếu gặp phải tình trạng này, hoặc khi các triệu chứng khác bắt đầu nổi lên, cần phải liên hệ điều trị với bác sĩ ngay lập tức để ngăn ngừa các biến chứng.
Sự thật về bệnh thoái hóa điểm vàng
|
Các giai đoạn của thoái hóa điểm vàng
Thoái hóa điểm vàng cũng có thể được phân loại thành các giai đoạn khác nhau. Chủ yếu có 3 giai đoạn liên quan đến AMD tuổi tác, bao gồm:
- AMD sớm – Trong giai đoạn đầu của AMD, hầu hết người bệnh đều không biểu hiện bất kỳ triệu chứng nào. Đây là lý do tại sao kiểm tra mắt thường xuyên rất quan trọng, đặc biệt nếu bạn có nguy cơ phát triển tình trạng này. Sự hiện diện của drusen cỡ trung bình, là lớp vàng bên dưới võng mạc chính là biểu hiện xác nhận AMD sớm.
- AMD trung gian – Trong giai đoạn này, mắt bạn có thể bị giảm thị lực, nhưng vẫn không có bất kỳ triệu chứng đáng chú ý nào. Một số người có thể nhìn thấy một điểm mờ ở trung tâm thị lực của họ. Nó được chẩn đoán bởi sự hiện diện của nhiều drusen cỡ trung bình hoặc một hoặc nhiều hơn.
- AMD muộn – Bước vào giai đoạn này, tình trạng mất thị lực của bạn sẽ trở nên rõ ràng hơn. Giai đoạn này cũng được gọi là teo địa lý, và nó thường ảnh hưởng nhất đến trung tâm thị lực. Đặc trưng cho giai đoạn này chính là các khu vực lớn của các mô bị hư hỏng gây ra các điểm mù trung tâm.
Dấu hiệu và triệu chứng của thoái hóa điểm vàng
Tùy thuộc vào tình trạng mà các triệu chứng của thoái hóa điểm vàng có thể thay đổi.
Thoái hóa điểm vàng thể khô
Các triệu chứng phổ biến của AMD khô là:
- Gặp khó khăn khi đọc hoặc khi làm những việc ở tầm nhìn gần, nhất là ở nơi thiếu ánh sáng.
- Tầm nhìn mờ, gây khó khăn trong việc nhận dạng khuôn mặt, đồ vật xung quanh hoặc làm một số việc nhà như nấu nướng.
- Giảm thị lực trung tâm, hình ảnh trở nên méo mó, mờ nhòe, biến dạng. Đường thẳng phía trước mắt trở thành đường cong, lượn sóng…
- Phục hồi thị giác chậm sau khi tiếp xúc với ánh sáng.
- Màu sắc trông có vẻ kém rực rỡ
- Tầm nhìn nguy hiểm hoặc ít xác định, giảm khả năng nhìn chi tiết, việc lái xe trở nên khó khăn hơn.
Thoái hóa điểm vàng thể ướt
Những người bị AMD thể ướt có thể biểu hiện tất cả các triệu chứng trên, bao gồm:
- Loạn thị – Nhìn các vật đều thấy méo mó, các đường thẳng biến thành lượn sóng hoặc đường cong.
- Ám điểm trung tâm hoặc một điểm mù ở trung tâm của thị lực – Điểm này có thể trở nên lớn hơn nếu không được điều trị.
- Các triệu chứng của AMD thể ướt thường tiến triển nhanh hơn nhiều so với AMD thể khô và nặng hơn.
Nguyên nhân và yếu tố rủi ro
Nguyên nhân chính xác của tình trạng thoái hóa điểm vàng này vẫn chưa được tìm thấy. Tuy nhiên, các yếu tố sau đây có liên quan đến việc tăng nguy cơ phát triển thoái hóa điểm vàng, bao gồm:
- Tuổi tác – Căn bệnh này phổ biến nhất ở những người trên 60 tuổi.
- Dân tộc – Người da trắng có nguy cơ phát triển AMD cao hơn những người khác.
- Lịch sử gia đình / Di truyền học – Các nhà nghiên cứu đã xác định một số gen liên quan đến sự phát triển thoái hóa điểm vàng. Nghiên cứu chứng minh AMD có yếu tố di truyền, lịch sử gia đình nếu có người mắc phải AMD sẽ khiến bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn..
- Hút thuốc lá – Hút thuốc lá hoặc thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc lá làm tăng đáng kể nguy cơ mắc thoái hóa điểm vàng.
- Béo phì – Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng tình trạng béo phì làm tăng nguy cơ cho các thoái hóa điểm vàng nhẹ và trung bình tiến triển thành dạng nghiêm trọng hơn.
- Các căn bệnh như bệnh tiểu đường, huyết áp cao và mức cholesterol cao.
- Tiêu thụ quá nhiều chất béo.
- Tiếp xúc với ánh sáng mặt trời.
Chẩn đoán bệnh thoái hóa điểm vàng
Ở giai đoạn đầu, bệnh thoái hóa điểm vàng có thể khó nhận thấy. Do đó, việc kiểm tra mắt thường xuyên được ưu tiên, đặc biệt nếu có nguy cơ bị AMD. Các bác sĩ thường sử dụng các xét nghiệm chẩn đoán sau để xác nhận bệnh thoái hóa điểm vàng.
Đầu tiên, bác sĩ sẽ xem xét bệnh sử, lịch sử bệnh lý gia đình và tiến hành kiểm tra mắt toàn diện. Tiếp theo, bác sĩ hoặc chuyên gia về mắt của bạn sẽ bắt đầu bằng cách kiểm tra phía sau mắt, nơi đặt võng mạc và điểm vàng của bạn. Điều này sẽ được theo sau bởi một loạt các thử nghiệm như:
- Lưới Amsler – Bạn sẽ được yêu cầu nhìn vào một lưới đặc biệt có các đường thẳng đứng và nằm ngang. Nếu bạn bị thoái hóa điểm vàng, các đường thẳng trong lưới sẽ bị biến dạng, bị hỏng hoặc mờ dần đối với bạn.
- Chụp mạch huỳnh quang – Bác sĩ tiêm thuốc nhuộm fluorescein vào tĩnh mạch ở cánh tay của bạn. Thuốc nhuộm di chuyển và làm nổi bật các mạch máu ở mắt. Sau đó, họ kiểm tra mắt của bạn bằng một máy ảnh đặc biệt và chụp ảnh mắt. Những hình ảnh này sẽ giúp họ tìm ra nếu các mạch máu đằng sau hoàng điểm bị rò rỉ. Rò rỉ xác nhận AMD thể ướt.
- Chụp cắt lớp quang học – Các tia sáng đặc biệt được sử dụng để quét võng mạc và chụp ảnh của nó. Xét nghiệm này cho thấy rõ các phần bị mỏng, dày hoặc sưng. Hình ảnh cung cấp thêm chi tiết về điểm vàng và giúp kiểm tra mọi thay đổi trong nó. Xét nghiệm này cũng được sử dụng để giúp theo dõi cách võng mạc phản ứng với các phương pháp điều trị thoái hóa điểm vàng.
Phương pháp điều trị
Khi tình trạng của bạn được chẩn đoán, bác sĩ có thể kê đơn điều trị dựa trên loại AMD mà bạn đang mắc phải. Thị lực bị mất không thể phục hồi nên việc điều trị thường nhằm mục đích làm chậm mất thị lực.
Điều trị AMD thể khô có thể bao gồm thay đổi lối sống và hỗ trợ như:
- Sử dụng kính lúp để đọc.
- Đọc sách với bản in lớn hơn.
- Sử dụng đèn chuyên sâu để đọc.
- Các thử nghiệm lâm sàng hiện đang được tiến hành để điều trị AMD thể khô với sự trợ giúp của cấy ghép tế bào gốc.
Các lựa chọn điều trị phổ biến cho AMD ướt là:
- Thuốc chống tăng trưởng nội mô mạch máu (Anti-VEGF) – Yếu tố tăng trưởng nội mô mạch máu là hóa chất góp phần vào sự phát triển của các mạch máu mới trong mắt của những người bị AMD ướt. Các loại thuốc chống VEGF hiện nay đang sử dụng bao gồm ranibizumab (Lucentis) và bevacizumab (Avastin) chặn hóa chất này.
- Liệu pháp quang động – Liệu pháp này hoạt động bằng việc tiêm tĩnh mạch Verteporfin (một loại thuốc nhạy cảm với ánh sáng) vào người bị ảnh hưởng để giúp phát hiện các mạch máu bất thường trong mắt. Sau đó, một tia laser được chiếu qua mắt trong một phút, (không nhiệt, chỉ có ánh sáng) vào vùng bị ảnh hưởng của võng mạc, kích hoạt Verteporfin và phá hủy các mạch máu bất thường dưới điểm vàng.
- Phẫu thuật Laser – Nó sử dụng tia laser để điều trị các mạch máu bất thường ở võng mạc. Tia laser sẽ được đưa trực tiếp vào mắt tại nơi có các mạch máu bất thường phát triển bên dưới võng mạc. Nhiệt từ laser sẽ đóng các mạch máu không mong muốn, ngăn chặn rò rỉ và giảm thị lực hơn nữa.
Lời khuyên về chế độ ăn uống cho thoái hóa điểm vàng
Khi nói đến việc kiểm soát thoái hóa điểm vàng hoặc AMD, chế độ ăn uống của bạn đóng một vai trò khá quan trọng. Sau đây là danh sách các loại thực phẩm mà bạn nên bao gồm và / hoặc tránh trong chế độ ăn uống nếu bạn đang bị thoái hóa điểm vàng.
Nên ăn những gì?
- Thực phẩm giàu chất chống oxy hóa như bông cải xanh, bí, rau bina, cải xoăn và rau xanh collard.
- Trứng, rau bina, cải xoăn, rau mùi tây, mầm Brussels, rau diếp, bí, và các thực phẩm khác giàu lutein và zeaxanthin, giúp cải thiện sức khỏe của điểm vàng.
- Trái cây giàu vitamin C như quả mọng và trái cây có múi.
Cần tránh ăn gì?
Thực phẩm có thể có tác động tiêu cực đến thoái hóa điểm vàng mà bạn cần tránh là:
- Đường
- Thịt nhiều chất béo
- Đồ chiên và đồ ăn vặt
- Chất ngọt nhân tạo
- Thực phẩm tinh chế như gạo trắng, mì trắng và ngũ cốc có đường.
- Chất béo bão hòa
Vai trò của tập thể dục
Tập thể dục và duy trì cân nặng khỏe mạnh cũng rất quan trọng để đối phó với căn bệnh thoái hóa điểm vàng.
Béo phì là một trong nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh thoái hóa điểm vàng. Nếu bạn béo phì, bạn cần phải giảm cân và duy trì nó. Đây chính là một cách tuyệt vời để ngăn đỡ tình trạng này.
Tập thể dục ngoài giúp giảm cân còn cải thiện lưu thông oxy trên toàn cơ thể của bạn. Điều này có thể giúp làm chậm tiến trình mất thị lực.
Mẹo phòng ngừa bệnh thoái hóa điểm vàng
Dưới đây là một vài lời khuyên để ngăn chặn điểm vàng của bạn thoái hóa hơn nữa.
- Hãy kiểm tra mắt thường xuyên.
- Từ bỏ hút thuốc.
- Tránh tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời.
- Tránh nhìn trực tiếp vào đèn sáng.
- Đeo kính râm hoặc đội mũ khi ra ngoài trời, đặc biệt là vào ban ngày.
- Quản lý cân nặng của bạn.
- Kiểm tra huyết áp và mức cholesterol.
- Tập thể dục thường xuyên để cải thiện lưu thông oxy trên toàn cơ thể của bạn.
- Thực hiện theo chế độ ăn uống dinh dưỡng.
Thoái hóa điểm vàng có thể gây tổn hại khá lớn đến sức khỏe tinh thần và thể chất của bạn, đặc biệt là trong các trường hợp bất lợi khi mất thị lực đáng kể. Lựa chọn tốt nhất của bạn để đối phó với tình trạng này chính là kiểm tra mắt thường xuyên và bắt đầu điều trị kịp thời (trong trường hợp AMD thể ướt).
Hãy nhớ rằng, hiện nay chưa có phương pháp nào có thể điều trị bệnh thoái hóa điểm vàng. Tuy nhiên khi mắc bệnh không có nghĩa là bạn sẽ bị mất thị lực hoàn toàn. Bởi vì điều đó phụ thuộc vào việc tình trạng bệnh của bạn. Mỗi khi có rối loạn về thị lực, bận cần sớm chú ý và đến gặp bác sĩ để chẩn đoán và điều trị ngay.
Xem thêm: